Słowniczek terminów teologicznych.
Za : „Mały słownik teologiczny” Poznań 1959.
A divinis, łac.’od [spraw ] boskich’, rodzaj suspensy, ( zob. suspensa ) zabraniającej wykonywania władzy święceń bez względu na to, czy władzę tę posiada suspendowany na mocy święceń wyższych, czy tez z przywileju.
Apostazja, termin ten określa odstępstwo trojakiego rodzaju:
a/ od wiary ( a fide ) i to w tym znaczeniu, że odstępuje się całkowicie od wiary chrześcijańskiej, wówczas ma się do czynienia nie z apostazją, lecz z herezja;
b/ od kapłaństwa ( ab ordine ). Dlatego apostatą nazywa się kapłana, który porzuca kapłaństwo i prowadzi Zycie całkowicie świeckie;
c/ od zakonu ( a religione . W tym sensie apostata staje się zakonnik, który po ślubach uroczystych opuszcza zakon. Oczywiście tak kapłan jak i zakonnik, który dopuściłby się apostazji, popada w – ( zob. ekskomunika kościelna )
Błąd w wierze – zob. herezja
Branch theory, three branch theory, niem. Dreizweig –Theorie; - herezja – eklezjologiczna, ukształtowana w anglikanizmie w XIX wieku, a dziś wyznawana przez szereg ekumenistów różnych wyznań , głosząca że jeden Kościół Chrystusowy składa się z trzech równorzędnych części ( gałęzi ): Kościoła katolickiego, Cerkwi prawosławnej oraz „Kościoła anglikańskiego” ( Ew. protestantyzm jako całość ).
Breve papieskie, to konstytucja papieska ( pismo papieskie ) w sprawach ważniejszych, lecz sformułowana mniej uroczyście niż ( zob. bulla ). Nazwa pochodzi od łacińskiego przymiotnika brevis „krótki”. Breve sporządzone zawsze w języku łacińskim, podpisane przez papieża , czym różni się od tzw. Brevetti ( literae apostolacie simplices ),które nie mają podpisu samego papieża.
Bulla, łac. ‘pieczęć’, bullare ‘pieczętować’, stąd nazwa listów opieczętowanych brzmiała litterae bullatae, a w skrócie : bullae. Bullą nazywa się – encyklikę lub dekret papieski , sformułowany w sposób uroczysty, napisany w języku łacińskim na pergaminie oraz zaopatrzony w pieczęć ( najczęściej wykonana z ołowiu i zwisającą na sznurkach ). Papież wydaje bulle tylko w sprawach wielkiej wagi, np. dotyczących wiary i moralności ( tzw. Bulle dogmatyczne ) , wyroków kanonizacji i beatyfikacji, jubileuszy, tworzenia, dzielenia i zniesienia diecezji itp.
Cenzury kościelne, kary poprawcze stosowane przez Kościół w stosunku do tych ochrzczonych ( tak świeckiej, jak duchownych ), którzy popełnili przestępstwo ( musi to być grzech ciężki , całkowicie spełniony i mający charakter czynu zewnętrznego ). Kary te polegają na czasowym pozbawieniu pewnych dóbr duchownych lub nawet doczesnych, ale połączonych z duchownymi. Rozróżnia się:
1/ cenzury nałożone przez ustawę ( po łac. Censurae latae sententiae ), które obowiązują od chwili popełnienia przestępstwa , oraz 2/ cenzury nałożone na mocy wyroku sądowego lub na sposób rozkazu ( po łac. Censurae ferendae sententiae ). W tym wypadku cenzurę nakłada się później , a nie w chwili popełnienia przestępstwa . Od cenzur uwolnić może tylko absolucja , czyli rozgrzeszenie ; jeżeli cenzura nie jest nikomu zastrzeżona , wówczas rozgrzeszyć z niej może każdy spowiednik. Jeśli natomiast jest zastrzeżona ( Stolicy Apostolskiej lub ordynariuszowi ) , wtedy rozgrzesza tylko osoba , której cenzura jest zastrzeżona lub tez kapłan wydelegowany przez tę osobę. Jedynie w niebezpieczeństwie śmierci ma prawo każdy spowiednik rozgrzeszać z wszystkich cenzur, nawet z tych które w sposób najbardziej szczególny ( specialissimo modo ) zarezerwowane są Ojcu Świętemu. Istnieją trzy rodzaje cenzur:
( zob. ekskomuniki, suspensy i interdykty )
Cenzury teologiczne, w odróżnieniu od – cenzur kościelnych mających charakter dyscyplinarny, cenzury teologiczne są sądami potępiającymi lub piętnującymi jakieś zdanie błędne teologicznie, czyli zdanie sprzeczne z nauka wiary lub moralności. W cenzurze ponadto określa się przy pomocy specjalnej terminologii stopień błędu. Tego rodzaju osądy wydaje kompetentna władza duchowna ( - papież – sobory – kongregacje rzymskie, poszczególni biskupi i – synody ) lub teologowie. Do cenzur teologicznych należą mi.in. –herezja ( terror in fide ), prosty błąd ( terror ) , zdanie bliskie herezji ( propositio haeresi Proxima ) zdanie bliskie błędu ( propositio errori Proxima ) , zdanie tracące błędem ( terrorem sapiens ), zdanie nieroztropne ( propositio teneraria ) itp. Podobnie jak ocenia się fałsz i stopień fałszu w cenzurach teologicznych , tak tez podaje się w tzw. notach teologicznych stopień – pewności zdań teologicznie prawdziwych lub co najmniej prawdopodobnych.
Dekret, ( od łac. decretum ‘decyzja’ ) to nazwa ogólna dla rozporządzeń władzy duchownej, obowiązujących w takiej samej mierze co ustawa. Wydawać dekrety może tak kościelna władza administracyjna jak i sądowa ( wówczas dekret jest rozstrzygnięciem sądu duchownego, które to rozporządzenie nie jest wyrokiem. )
Depozyt wiary, ( łac. depositum fidei ) tak nazywa się całość prawd , które pochodzą od Chrystusa Pana i Jego Apostołów, a przekazane zostały Kościołowi. Sobór Trydencki przypomniał , że prawdy te znajdują się w Piśmie świętym oraz w - Tradycji.
Dogmat, ( od grec. dogma ‘decyzja’, zdanie, postanowienie’) prawda objawiona przez Boga i podana do wierzenia w sposób uroczysty przez Kościół – nauczający ( papież, -sobór ).
Dykasteriom, termin odnoszący się do kongregacji, trybunałów i urzędów tworzących – Kurię Rzymską.
Dymisorium, list zaświadczający odpowiedniość osoby, która ma zostać wyświęcona ; licencja potwierdzająca , że dana osoba jest godna święceń. Może być wydany przez papieża, biskupów, opatów lub delegatów apostolskich.
Ecclesia Dei, nazwa zbiorcza, obejmująca ruchy tradycjonalistyczne w Kościele ( m.in. Bractwo św. Piotra, stowarzyszenie Una Voce, Instytut Chrystusa Króla ), określające się jako „pozostające w pełnej łączności z Rzymem”, działające w oparciu o – motu proprio Jana Pawła II Ecclesia Dei adflicta, przyznającego - indult na sprawowanie liturgii w tradycyjnym - rycie łacińskim. Także nazwa komisji, nadzorującej z ramienia Stolicy Apostolskiej owe ruchy.
Eklezjologia, część teologii zajmująca się nauką o Kościele. Nazwa pochodzi od łac. słowa ecclesia „kościół” i grec. logos ‘nauka’.
Ekskomunika, ( od łac. excommunicare ‘wyłączyć ze społeczności ) ( zob. cenzura ) , czyli poprawcza kara kościelna , nazywana nieraz klątwą, polegająca na wyłączeniu dotkniętego tą karą ze społeczności kościelnej i pozbawieniu go praw, jakie przysługują należącym do Kościoła. Ekskomunikę nałożona uroczyście z ceremoniami przepisanymi przez Pontyfikał rzymski nazywa się anatemą. Ekskomunikowani nie mogą ponadto przyjmować sakramentów św. Oraz pozbawieni są pogrzebu katolickiego, jeśliby zmarli bez pokuty. Od ekskomuniki uwalnia absolucja. Dykasteriom, termin odnoszący się do kongregacji, trybunałów i urzędów tworzących – Kurię Rzymską.
Encyklika, ( od grec. enkylios ‘tworzący krąg, obchodzący dokoła’) , orędzie papieskie skierowane do biskupów całego świata lub jakiegoś kraju w sprawach wiary i moralności , niebezpieczeństw grożących Kościołowi i jego wiernym oraz w wypadkach jakichś konkretnych wykroczeń lub błędów. Encyklikę różni od - bulli bardziej ogólny charakter.
Epikia, ( od grec. epikeia ‘łagodność’, ‘umiarkowanie’) interpretacja ( tłumaczenie ) jakiegoś ogólnego prawa czy ustawy w takim sensie , że ustawodawca w danym wyjątkowym wypadku ze względu na szczególne okoliczności zapewne nie zobowiązywałby z całą ścisłością. Dlatego mimo istniejącej ustawy ktoś może korzystać z epiki, gdy;
1/ ścisłe zachowanie ustawy byłoby w danej chwili niebezpieczne;
2/ gdy zachowanie ustawy w danych warunkach jest zbyt uciążliwe i trudne do wykonania. Epikia nie jest więc zniesieniem ustawy, ale jej zawieszeniem w danym szczególnym przypadku.
Ex cathedra, wyrażenie łacińskie, które znaczy ‘z katedry’, ‘z mównicy’. W sensie ogólnym więc mówić ex cathedra to tyle, co mówić z autorytetem i z powagą. W sensie węższym natomiast rozumie się przez te słowa oświadczenie papieża wydane przezeń w poczuciu najwyższej władzy nauczycielskiej, które to oświadczenie zobowiązuje wiernych całego Kościoła do przyjęcia podanej nauki jako prawdy wiary lub nakazuje zachowanie jakiegoś prawa moralnego. W słowach ex cathedra w tym znaczeniu zawiera się więc charakter nieomylności papieskiej w rzeczach wiary i moralności.
Explicite, łac. ‘ w sposób wyraźny’, ‘wprost’.
Godziwość ( sakramentu ), termin określający sprawowanie sakramentu nie tylko w sposób –ważny , ale również zgodnie z zasadami - Prawa Kościelnego.
Herezja, w sensie przedmiotowym rozumie się przez herezję twierdzenie sprzeczne z - dogmatem wiary, w znaczeniu zaś podmiotowym grzech przeciwny wierze, polegający na odrzuceniu jakiegoś – dogmatu. Herezją formalną nazywa się świadome odrzucenie - prawdy wiary, a herezją materialną , gdy dzieje się to w sposób nieświadomy, a więc gdy ktoś wypowiadając jakąś opinię nie zdaje sobie sprawy z faktu jej sprzeczności z – dogmatem. Odróżnia się ponadto herezję wewnętrzną dokonującą się tylko w myśli, od zewnętrznej , która przejawia się na zewnątrz, np. w mowie lub piśmie. Herezją nazywa się również błędem w wierze ( error in fide). Od błędu w wierze odróżnić trzeba błąd prosty ( terror ), który jest zaprzeczeniem - zdania teologicznie pewnego.
Implicite, łac. ‘ w sposób domyślny ‘
In forma specifica, łac. ‘ w określonej formie ‘
Indult, ( od łac. indultum ‘ pozwolenie’ ) nazwa udzielonego przez papieża przywileju, stanowiącego uchylenie dla jakiejś osoby lub grona osób obowiązującego powszechnie prawa.
Inkardynacja, termin prawa kanonicznego , oznaczający przyjęcie do nowej diecezji duchownego zwolnionego prawnie ( ekskardynowanego ) z jego dotychczasowej diecezji. Przejście do nowej diecezji może się dokonać tylko z ważnych powodów.
Institutio Generalis, łac. ‘ ogólne wprowadzenie’ ( do nowego Mszału ).
Interdykt, ( od łac. interdictum ‘ zakaz ‘ ) kara kościelna nałożona na jakieś grono osób lub na określone terytorium , pozbawiająca możności przyjmowania pewnych sakramentów i odprawiania niektórych czynności kultu religijnego. Wyróżnia się interdykt osobowy, nałożony na pewne określone osoby i lokalny , który rozciąga się na terytorium. Jeżeli dotyczy wszystkich bez wyjątku osób zamieszkałych w miejscu objętym interdyktem, wtedy nazywa się go generalnym; jeżeli zaś odnosi się do niektórych osób z wyłączeniem innych , wtedy zwie się go interdyktem partykularnym. Interdykt ustaje przez absolucję, gdy był – cenzurą ( a więc karą poprawczą ) lub przez dyspensę , jeżeli był karą kościelną w ścisłym sensie.
Ipso facto, wyrażenie łacińskie znaczące ‘ na mocy samego faktu ‘.
Irenizm, ( z grec. eirene ‘ pokój ‘ ) tendencja do porozumienia wbrew prawdzie i za wszelką cenę ; w teologii oznacza pomijanie dogmatów na rzecz propagandy fałszywej jedności.
Irregularitas, termin prawa kanonicznego oznaczający wadliwość, nieregularność, tzn. stałą przeszkodę kanoniczną, która wzbrania przyjęcia święceń oraz wykonywania święceń już przyjętych. Wadliwości mogą zaistnieć z braku wymaganych przez – Prawo Kościelne przymiotów ( irregularitas ex defektu ) , jak z powodu popełnienia jakiegoś określonego prawem przestępstwa ( irregularitas ex delicjo ).
Kodeks Prawa Kanonicznego, księga zawierająca zbiór ustaw Kościoła Katolickiego, wydana przez papieża Benedykta XV dn. 27 maja 1917 r. Obowiązująca od 19 maja 1918 r. Praca nad skodyfikowaniem , tzn. zebraniem w jeden zbiór wszystkich rozrzuconych w rozmaitych źródłach reguł prawnych Kościoła zaczęła się w 1904 r. Kodeks , liczący 2414 kanonów, dzielił się na 5 ksiąg ; pierwsza zawierała normy ogólne prawa kościelnego; przedmiotem drugiej były osoby ( duchowni, zakonnicy, laicy ); trzecia zawierała kanony dotyczące tzw. rzeczy, a więc sakramentów św., kultu religijnego, nauczania, beneficjów i dóbr kościelnych. Księga czwarta traktowała o procesach ( sądowych, beatyfikacyjnych, kanonizacyjnych ), a piata o przestępstwach i karach. Papież Jan Paweł II w r. 1983 – promulgował nowy Kodeks Prawa Kanonicznego.
Kuria Rzymska, ogół osób ( urzędników kurialnych ) oraz instytucji ( do których należą kongregacje, trybunały i urzędy ), którymi posługuje się papież w zarządzie całego Kościoła.
Latae sententiae, łac. ‘ wiążące mocą samego prawa ‘ kara określona prawem lub nakazem, w która popada przestępca już przez samo dopuszczenie się zakazanego czynu.
Latitudynaryzm, ( od łac. latitudo ‘szerokość ‘ kierunek protestancki wymagający od chrześcijan tylko wiary w prawdy fundamentalne i traktujący religię chrześcijańską, religię jako system etyczny. Pogląd ten wyznawany jest przez tzw. „partię szerokiego Kościoła Anglikańskiego” ( ang. Broad Church party ).
Magisterium Ecclesiae, łacińska nazwa – nauczycielskiego urzędu Kościoła. Wyrażenie to znaczy dosłownie, nauczanie Kościoła. Magisterium zwyczajne ( magisterium ordinarium )
to powszechne nauczanie sprawowane przez biskupów, rozproszonych po świecie, pozostających w jedności z papieżem jako głową Kościoła. Magisterium uroczyste ( Magisterium extraordinarium ) jest realizowane w dwojaki sposób; jako nauczanie papieża – ex cathedra, albo jako nauczanie prawd wiary i obyczajów przez biskupów razem z Ojcem Świętym, zgromadzonych na – soborze powszechnym.
Modernizm, kierunek filozoficzno-teologiczny, rozpowszechniony przy końcu XIX i na początku XX wieku. Sama nazwa ( franc. moderne ‘nowoczesny ') wskazuje, że moderniści chcieli być nowatorami, rzecznikami nowej i świeżej myśli teologicznej. Naruszyli jednak w swych twierdzeniach prawowierność katolicką i dlatego papież św. Pius X potępił cały system w r. 1907. Główne błędy modernizmu to; agnostycyzm ( przekonanie że człowiek poznaniem rozumowym nie może uchwycić istnienia i istoty Boga ), sprowadzanie wiary do uczucia ( będącej w swej istocie czymś rozumowym ) , przyznawanie dogmatom katolickim tylko względnej prawdziwości , zaprzeczenie Bóstwa Chrystusa Pana , immanentyzm ( pogląd że całe poznanie człowieka mieści się w jego wnętrzu, czyli immanencji i dlatego konsekwentnie religia i jej prawdy wywodzą się z wnętrza człowieka, a zwłaszcza z wrodzonego zmysłu, czyli uczucia religijnego, a nie z Objawienia Bożego, zewnętrznego w stosunku do ludzkiej świadomości i od niej niezależnego , oraz symbolizm ( przeświadczenie, że prawdy wiary i Sakramenty św. Są tylko symbolami, czyli znakami wewnętrznego uczucia religijnego ). Do obecnej jeszcze chwili kapłani składają przysięgę modernistyczną ( np. przy obejmowaniu urzędu kościelnego).
Motu proprio, nazwa pisma papieskiego, dekretu, który nie zawdzięcza swego powstania żadnej prośbie, ale powstał z własnej inicjatywy papieża z własnej jego woli ( to właśnie znaczą łacińskie słowa motu proprio).
Munus docendi, łac. ‘urząd nauczania’
Nauczycielski Urząd Kościoła, to prawo Kościoła do przekazywania ludziom Objawienia Bożego i głoszenia zarazem tegoż Objawienia przez kompetentnych przedstawicieli Urzędu Nauczycielskiego, którzy stanowią instytucję nauczającą ( magisterium vivum ). Do urzędu tego należą papież i biskupi, a w sposób dalszy ci, którzy z upoważnienia Kościoła nauczają.
Novus Ordo, Novus Ordo Missae ( łac. ‘Nowy Ryt’, Msza Nowego Rytu’) popularna choć nieoficjalna nazwa nowego - rytu Mszy Św. – promulgowanego przez papieża Pawła VI 03.04.1969 r. konstytucją apostolską Missale Romanum ( wszedł w życie 30.11.1969 r. )
Objawienie, po łacinie revelatio, w znaczeniu ogólnym : każdy czyn i dzieło Boga , przez które istoty rozumne mogą zdobyć wiedzę o Bogu. W sensie ścisłym natomiast objawienie jest nadprzyrodzonym i wyraźnym pouczeniem ludzkości przez samego Boga o Sobie samym i o sprawach zbawienia wiecznego ( Objawienie nadprzyrodzone w sensie czynnym ) lub zawartością , treścią wyraźnego pouczenia ludzkości przez Boga ( Objawienie nadprzyrodzone w sensie biernym ) mieszczącą się w Piśmie św. i – Tradycji. W sensie podmiotowym więc objawieniem jest czynność Boga objawiającego, w znaczeniu przedmiotowym – to , co Bóg objawił, czyli treść Objawienia; innymi słowy – religia objawiona ( w przeciwstawieniu do naturalnej, opierającej się na samym rozumie ludzkim ). Ze względu na cel , wyróżnia się Objawienie publiczne ( revelatio publica seu communis ),
Które Bóg przeznacza dla wszystkich ludzi i objawienie prywatne ( revelatio privata ), dane jednej osobie lub jakiejś grupie osób.
Pelagianizm, herezja głoszona w V wieku przez mnicha angielskiego Pelagiusza i jego towarzysza Celestiusza. Człowiek może - według pelagianizmu – o własnych siłach i bez łaski dojść do najwyższej doskonałości moralnej i do zbawienia, byle tylko miał dobrą wolę.
Każdy człowiek bowiem przychodzi na świat bez grzechu pierworodnego, a tym samym bez skażenia natury ludzkiej, będącego skutkiem grzechu. Z pelagianizmem walczył przede wszystkim św. Augustyn, który w dziełach swych przedstawił prawowierna naukę o łasce tak, że otrzymał tytuł Doktora Łaski . Pelagianizm potępiony przez Sobór w Efezie ( r. 431 ) i Synod o Orange ( r. 529 ) stracił swych zwolenników, odżył jednak w herezji kalwińskiej ( XVI wiek ) i jansenistycznej ( wiek XVII )
Pewność teologiczna, opiera się na:
1/ wierze w prawdy objawione przez Boga
2/ na oczywistości wynikania jakiegoś zdania z przesłanek objawionych.
Jest to więc „wykluczające obawę błądzenia przekonanie, mające za przyczynę oczywistość wynikania z przesłanek objawionych” (ks. I Różycki, Dogmatyka, tom I, str.251).
Pewność teologiczna nazywa się notą teologiczną ( nota theologica ),o ile podaje stopień powiązania danej prawdy z – Objawieniem. Wyróżnia się następujące stopnie pewności teologicznej:
1/ dogmat zdefiniowany
2/ prawda wiary
3/ zdanie teologicznie pewne ( wniosek wynikający w sposób oczywisty z jednej przesłanki objawionej i jednej rozumowej )
4/ zdanie teologicznie prawdopodobne ( wniosek nie wynikający w sposób oczywisty i konieczny z przesłanek objawionych )
Prawda wiary, prawda objawiona przez Boga i podana do wierzenia przez Kościół - nauczający ( papież, -sobór ). Prawda wiary zadeklarowana ex-cathedra nazywa się dogmatem.
Prawo kanoniczne, łac. ius canonicum , nazwa dla - Prawa Kościelnego, zawartego w kanonach, które składają się na – Kodeks Prawa Kanonicznego.
Prawo Kościelne, łac. ius ecclesiasticum, zbiór przepisów o osobach i rzeczach kościelnych. To, co w Prawie Kościelnym wzięte jest od samego Boga ( z prawa naturalnego lub pozytywnego ), nazywa się prawem Bożym ( ius Divinum ) , a te przepisy, które wydali apostołowie, z wyraźnego nakazu Bożego – nazywa się prawem Bosko-apostolskim ( ius Divisi-apostolicum ). Prawo Kościelne, obowiązujące na całym obszarze Kościoła , określa się jako prawo powszechne ( ius uniwersale ). Takim jest prawo zawarte w – Kodeksie Prawa kanonicznego.
Promulgacja, ( od łac.promulgatio ‘ogłoszenie’, ‘obwieszczenie’ ), termin prawny , oznaczający publiczne ogłoszenie jakiegoś prawa. Ustawy, również kościelne , zaczynają prawomocnie istnieć z chwilą ich promulgacji. Jej sposób zależy od prawodawcy.
Faktyczne rozpowszechnienie znajomości ogłoszonej ustawy nazywa się diwulgacją.
Rubryki, przepisy prawno-liturgiczne, które normują obrzędy i ceremonie kościelne. Nazwa ich pochodzi od łac. wyrazu „rubrum” czerwone, ponieważ w księgach liturgicznych drukowane są przeważnie w kolorze czerwonym, podczas gdy formuły modlitewne drukuje się w kolorze czarnym ( tzw. nigryki ). Ryt, po łacinie „ritus” – obrządek, to albo
1/ przepis kościelny dla jednej oznaczonej czynności liturgicznej, albo
2/ zbiór wszystkich, uznawanych przez Kościół, ceremonii i zwyczajów liturgicznych, jakie używane są w jednej większej społeczności kościelnej, przez które to odrębne ceremonie o odrębny język liturgiczny społeczność ta różni się od innych większych społeczności w ramach jednego Kościoła katolickiego.
Rzeczywista ( Realna ) Obecność, prawdziwa, rzeczywista i substancjalna ( łac. verte, realiter et substantialiter ) obecność naszego Pana Jezusa Chrystusa pod postaciami chleba i wina w sakramencie Eucharystii.
Schizma, wyraz pochodzenia greckiego ( schizma ‘rozłam ), oznaczający zerwanie jedności z Kościołem katolickim albo na tle dyscyplinarnym ( ustrojowym ), albo na tle dogmatycznym przez odrzucenie jakiejś – prawdy wiary. Schizma w sensie ścisłym jest to odszczepieństwo ustrojowe ( tego rodzaju schizmą była tzw. schizma zachodnia lub papieska, trwająca od 1378 do 1415 z racji wyboru antypapieża Klemensa VII przez część kardynałów ). Schizmę natomiast dogmatyczną nazywa się – herezją. Schizma wschodnia, która w IX wieku doprowadziła do powstania Cerkwi Greckowschodniej ( prawosławnej ), była równocześnie schizmą ustrojowa ( dyscyplinarną ) i dogmatyczna ( heretycką ).
Sedewakantyzm, ( od łac. sede vacante ‘tron [jest] pusty’ ) pogląd głoszący, że Stolica Apostolska wakuje, ponieważ papieże począwszy od Jana XXIII ( względnie od Pawła VI ) popadli w herezję, a więc nie są papieżami Kościoła katolickiego. Termin sedewakantyzm odnosi się także do całego nurtu , głoszącego ten pogląd. Należą do niego m.in. Zgromadzenie Niepokalanej Maryi Królowej ( CMRI ) raz Bractwo św.Piusa V ( FSSPV ).
Sobór powszechny, ( zwany też ekumenicznym ) po łacinie concilium oecumenium, to zebranie biskupów całego świata pod przewodnictwem papieża obradujące nad sprawami całego Kościoła. Ważnym i prawdziwym jest tylko sobór, który został zwołany przez papieża i któremu papież przewodniczy osobiście lub przez swego delegata. Uchwały soboru nabierają mocy wiążącej dopiero po zatwierdzeniu ich przez papieża. W wypadku śmierci papieża sobór doznaje zawieszenia tak długo, aż nie podejmie go nowy papież.
Sub gravi, łac. ‘[obowiązujący] pod grzechem ciężkim’.
Suspensa, ( łac. suspensus ‘zawieszony’ ), kara kościelna (cenzura) zabraniająca duchownemu na pewien określony okres czasu używania kościelnych upoważnień i pełnomocnictw, które posiada na mocy święceń, piastowanego urzędu lub beneficjum. Zależnie od rodzaju suspensy kapłan suspendowany, czyli zawieszony w swych czynnościach, nie może wykonywać wszystkich lub niektórych tylko czynności.
Synod, ( od grec. synodos ‘zebranie’, ‘zgromadzenie’ ), zebranie duchowieństwa jednej diecezji ( synod diecezjalny ) lub ordynariuszy jednej prowincji kościelnej zwanej metropolią ( synod prowincjonalny ), a także ordynariuszy kilku metropolii, npwszystkich ordynariuszy jednego kraju ( synod plenarny). Od synodu należy odróżnić – sobór, który jest zebraniem wszystkich biskupow całego świata katolickiego i dlatego nazywa się ekumenicznym, czyli powszechnym. Synod diecezjalny zwołuje biskup ordynariusz, który tez przewodniczy synodowi i podpisuje jego statuty. Uchwały synodalne zaczynaja obowiązywać z chwilą ich zatwierdzenia i ogłoszenia przez biskupa. Prawo kanoniczne postanawia, by synody diecezjalne odbywały się przynajmniej co 10 lat. Synod prowincjonalny , zwołany przez metropolitę , obraduje nad sprawami prowincji metropolitalnej. Ma się odbywać przynajmniej raz na 20 lat. Synod plenarny może się odbywać tylko za zezwoleniem papieża. Synod ten zwołuje i na nim przewodniczy wyznaczony przez Ojca św. osobny legat papieski.
Święte Oficjum, ( łac. Sacrum Officium) kongregacja, pod przewodnictwem papieża zajmowała się sprawami wiary i obyczajów, cenzurą książek oraz posiadała władzę sądowniczą w sprawach występków przeciw wierze. Papież Paweł VI, reformując – Kurię Rzymską, przemianował Święte Oficjum na Kongregację Nauki Wiary, stawiając na jej czele kardynała.
Tradycja, ( od łac. traditio ‘przekazywanie’ ) w sensie potocznym jest to ustne przekazywanie z pokolenia w pokolenie różnych wiadomości i zwyczajów. Tak nazywa się też zwyczaj oparty na dawnym i niezmiennym sposobie postępowania. W znaczeniu teologicznym natomiast przez Tradycja, czyli Ustne Podanie rozumie się:
1/ w sensie aktywnym lub podmiotowym – przekazywanie nauki chrześcijańskiej , jakie dokonywało się za pośrednictwem ustnego przepowiadania. To przekazywanie prawd objawionych nazywa się Ustnym Podaniem, ponieważ Apostołowie przekazywali je mowa, co przecież nie wyklucza późniejszego spisania nauki apostolskiej.
2/ w sensie przedmiotowym lub biernym – nazywa się Tradycja to , co zostało przekazane, mianowicie:
a/ w znaczeniu węższym: nauka Boża dotycząca zbawienia, przekazana ustnie i później spisana, oraz
b/ w znaczeniu szerszym; całość prawd , przepisów i urządzeń przekazanych przez Kościół katolicki.
Ze względu na pochodzenie wyróżnia się Tradycję Boską, apostolską i kościelną. Według nauki Kościoła Tradycja jest drugim, obok Pisma Świętego, źródłem - Objawienia nadprzyrodzonego. Nauki przekazane przez Ustne Podanie znajdują się w symbolach wiary, w pismach Ojców Kościoła, w aktach - Soborów, w – Encyklikach, - bullach i brewiach papieskich, w Kodeksie Prawa kanonicznego, w katechizmach, które uzyskały aprobatę Stolicy Apostolskiej itp. Do źródeł Tradycji należą napisy na pomnikach starochrześcijańskich, obrazy i rzeźby ( zwłaszcza w katakumbach ), stare księgi liturgiczne, akta męczenników itp.
Transsubstancjacja, termin pochodzenia łacińskiego ( trabssubstantiatio ‘przeistoczenie’ ), który oznacza dokonujące się podczas Mszy św. przeistoczenie, tzn. istotną przemianę substancji chleba w substancje Ciała i substancji wina w substancję Krwi Pańskiej. Przez przeistoczenie następuje zmiana substancjalna, podczas której przypadłości ( tzw. postacie ) chleba i wina w dalszym ciągu istnieja, chociaż bez właściwego sobie podłoża substancjalnego.
Wadliwość – irregularitas.
Ważność ( sakramentu ) ma miejsce wtedy, gdy zachowana jest materia, forma i intencja szafarza sakramentu ( najczęściej kapłana ). Nie musi oznaczać – godziwości. Zdanie teologicznie pewne, wniosek wynikający w sposób oczywisty z jednej przesłanki objawionej i jednej rozumowej; patrz – pewność teologiczna.
